Nghỉ hưu, một phát minh hơn 100 năm tuổi

Thập niên 80, thế kỷ 19, Otto von Bismarck với vị trí thủ tướng của nước Phổ đã cho ra đời một phát minh có tính chính trị, đi kèm với đó là một cột mốc 65 tuổi, mốc tuổi hưu trí ở nhiều quốc gia Âu-Mỹ bây giờ và cũng là mốc tuổi quan trọng trong bảo hiểm nhân thọ. Mà ở thế kỷ 19, sống đến 65 tuổi đã là một điều hiếm có, vậy mà rốt cuộc người ta vẫn chọn mốc này và ý tưởng về trợ cấp hưu trí (thực ra là trợ cấp cho thương tật do lao đồng là nhiều hơn) cuối cùng cũng được thông qua, sau gần 1 thập kỷ.

Từ lúc ra đời đến nay nó ảnh hưởng đến quá chừng người mà họ lại không mảy may đặt những câu hỏi như:

• Tại sao tuổi nghỉ hưu là 65, hoặc 55 với nữ và 60 với nam tại Việt Nam?
• Tôi đã sẵn sàng để nghỉ hưu chưa?
• Nghỉ hưu là làm gì và không làm gì?
• Tôi có nhất định phải nghỉ hưu không? Nếu có thì bao nhiêu tuổi là hợp lý?
• Tôi sẽ quản lý tiền khi nghỉ hưu ra sao?
• Mà rốt cuộc tôi cần bao nhiêu tiền cho nghỉ hưu và làm sao để có số đó?

Tương tự với nghỉ hưu, An sinh xã hội cũng là khái niệm mới mẻ. Đạo luật về An sinh xã hội đầu tiên cũng có tuổi đời chưa tới 100 năm và Hoa Kỳ là quốc gia đầu tiên có chương trình an sinh xã hội. Mốc 65 tuổi vẫn xuất hiện và không có mấy giải thích cho rõ ràng vì sao lại là 65. Tuổi thọ ước tính vào năm 1935 ở Mỹ cũng chỉ là 58, vậy mà 65 vẫn được chọn là mốc nhận phúc lợi xã hội.

Các quyết định về phúc lợi và hưu trí có vẻ như không liên quan mấy đến chuyện sức khỏe, khả năng làm việc của công dân, mà có yếu tố chính trị và kinh tế trong đó nhiều hơn. Dù là giờ có biết vậy đi nữa thì “hưu trí” và “tuổi hưu trí” cũng đã có chuẩn và quy định, và việc cần làm là vừa tuân theo, vừa linh hoạt để chuẩn bị do những ảnh hưởng của các quy định này. Nói về nghỉ hưu lúc này có lẽ, mỗi người cần tự hỏi mình lại những điều như:

• Với tôi, làm việc nghĩa là gì?
• Có chuyện “quá già” để làm việc hay không và ý nghĩa của nó là gì, nếu có?
• Dòng tiền cho hưu trí sẽ từ đâu tới?
• Cần hoạch định cho hưu trí ra sao?
• Tôi sẽ làm gì khi bước vào giai đoạn hưu trí theo chuẩn mực?

Và song song với hỏi mấy câu này là bắt đầu chuẩn bị cho hưu trí là vừa.